Bağyan . . .

03.06.2006

Sevgili Okurlar bugün bu yazımda spor dışına çıkıp bir kelimeyi irdeleyeceğim. Bu kelime, ne yazık ki ister eğitimlisi ister eğitimsizinde olsun, toplumda "habis bir ur" şeklinde yayılan "BAYAN" kelimesi.

Toplumumuzda özellikle son 20 yılda yaşanan yozlaşmayla birlikte yerleşen maganda ve (sevgili Engin Ardıç'ın tabiri ile) "lumpenproleterya" kültürü Türkçe'yi de gitgide yozlaştırmaya başladı.

Siverek'te açılan "Bayanlar Parkı" buna çok güzel bir örnektir.Tabi medyanın da büyük bölümü bu lumpen kesimin sırtından para kazandığı için bu kelimenin dilimize yerleşmesi çok daha kolay olmuştur.

İşte "haftanın en şık bayanı" diye bir TV'de yapılan seçim buna güzel bir örnektir. İşin en acı yanı bir çok insan da bunun çok nazik bir kelime olduğu varsayımına kanarak bu tuzağa düşmüş ve bayan kelimesi dillere pelesenk olmuştur.

Nazik olunmak isteniyorsa "hanım" ve "bey" demek çok daha nazik kelimeler değil midir? Ülkemizde Erkek egemen düzenin erkeği kadın kelimesini "cinsel kimlik" olarak değil "kızlığı bozulmuş" kişi olarak algıladığından kadına kadın demek onlar için zül olmuştur her zaman. Oysa kendilerinin cinsel kimlik saklama gibi bir dertleri olmadığı gibi erkek olarak bu kimliklerini ön plana çıkarmak da hepsinin hoşuna gitmektedir.

Toplumun büyük kesiminde hayatın içindeki her yerde erkek, erkek olarak kalırken kadın "bayanlıktan" kurtulamamaktadır. Yani erkeklere nedense "bay" değil hep "erkek" denmektedir.
Örneğin, erkeksi tavır sergileyen ve argo konuşabilen kadına "vay be erkek gibi" denirken hareketlerinden hoşlanılmayan erkeklere "karı gibi kıvırtma" denebilmektedir. Bu da kadına bakış açısını çok güzel gösteren bir örnektir.

Sporda da erkekler ve bayanlar ligleri vardır, erkekler ve kadınlar ligleri değil. Neden peki bu liglerin adları Erkekler ve Bayanlar ligleri de Erkek ve Kadın yada Bay ve Bayan ligleri değil?

Bayanın karşılığı nedir? Bay. Bunun yanında kadın-adam, kız-erkek, hanımefendi-beyefendi, kadın-erkektir karşılıklar değil mi. Bay ve Bayan kelimeleri ise aslında Türkçe'de adların önüne gelen sıfatlardır, başka bir şey değil. Yani bunların kullanımı da dil bilgisi açısından da yanlıştır. NTV, CNBC-e gibi entelektüel (entel değil) insanların seyrettiği kanallarda bile bayan kelimesi yerleşik bir hal almıştır ne yazık ki.

Örneğin film çevirilerinde bir kadına İngilizce "yes mem" şeklinde hitap "buyurun hanımefendi" anlamına geldiği halde çeviriyi yapan arkadaşlar bunu "buyurun bayan" şeklinde tercüme etmektedirler. Ne kadar seviyesiz ve bayağı bir tarz bir kadına bayan diye hitap etmeyi düşünebilmek hanımefendi demek dururken.

Tam bir pazarcı ağzı. Bir erkeğe ise "yes sör" yani "buyurun efendim" hitabında ise "buyurun bayım" kelimesi kullanılmaktadır ki bayım kelimesi de tamamen hatalı kullanılan bir kelimedir. Eğer bir erkeğe bayım derseniz onun mantıki karşılığı "buyurun bayanım" olmalıdır yada bir kadına "buyurun bayan" diye hitap ederseniz o zaman onunda mantıki karşılığı "buyurun bayım değil " buyurun bay" olmalıdır.

Örnekten de anlaşılacağı gibi yanlışlık, kelimeleri değiştirme gerekliliği ile sabittir. Bu kelimeyi daha önce yasaklayan TRT'de AKP iktidara geldikten sonra sıkça kullanır oldu.

Örneğin kadınlar arası bir yarışma yayınlanıyor ekranda istatistiklerde "women" yani "kadınlar" yazıyor ancak TRT spikerleri sürekli bayan demekte ısrarcılar.

Bu ne yazık ki çok sevdiğim NTV Spor Servisi'nde de böyle. Oysa NTV Spor Müdürü Fuat Akdağ bayan kelimesine her zaman karşı çıkmış Hıncal Uluç ve Haşmet Babaoğlu ile yıllardır program yapıyor. Mehmet Y. Yılmaz Milliyet Genel Yayın Müdürü olduğu dönemde "bayan" kelimesi ile ilgili benim görüşlerime paralel bir yazı yazmıştı. Çarşamba günü de Hürriyet'te bundan bahsetti.
Ancak özellikle Milliyet Gazetesi Spor Servisi'nde o dönem bayan kelimesi yine kullanılmaya devam etmişti. Basında bu fikri paylaşan ve özellikle kadın kelimesini kullanan yazarlar da var aslında. Ama bunlar ne yazık ki azınlıktalar.
Başka unutamadığım bir örnekte şu. Hükümet'in kadın (bağyan) bakanlarından Güldal Akşit bir ATV Ana Haber bülteninde Ali Kırca sürekli kadın kelimesini kullanırken karşısında ısrarla bayan, bayanlarımız şeklinde konuşmuş ve bir kez bile kadın dememişti.

Bu o zaman benim hemen dikkatimi çekmişti tabii ki. Bir kadın bakanın kadın demekten çekinmesi acaba nasıl bir mantıktır?
Ben uzun yıllardan bu yana bayan lafı kullanılan her ortam ve platformda bu görüşlerimi mümkün olduğunca dile getirmeye çalıştım. Hatta bu tuzağa düşüp sürekli bayan kelimesini kullanan bir çok kişide olaya bu örneklediğim açılardan bakınca bana hak verdiler.
Gazetemiz Birgün'de yayın politikası olarak BAYAN kelimesini kullanmıyor. Bu nedenle bu kelimenin kullanılmaması kadın hakları açısından Türk kadınına verilmiş büyük bir destektir.
Bir kez daha yineliyorum.
Bu kelime kadına kadın dememek için empoze edilmiş bir kelimedir ve kadınlarımızın cinsel kimliklerinin bastırılması politikasının bir parçasıdır.
Özellikle de kadınlarımız buna alet olmayıp kimliklerine sahip çıkmalıdırlar…

Hüseyin Tarık Özkök'ün
Birgün Gazetesi ve hurserTekinoktay.com için yazdığı yazılarına aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz.


Hüseyin Tarık Özkök'ün yazıları