Hürser Tekinoktay                             13 Ekim 2005
Doping . . .

Doping Kontrolleri Ulusal ve Uluslararası Dopingle Mücadele Kuruluşları tarafından organize edilmekte ve yönetilmektedir.
Dünyadaki Dopingle Mücadele çalışmaları Dünya Anti-Doping Ajansı (World Anti-Doping Agency - WADA) tarafından konulan kurallarla organize edilmektedir ....

Sporcunun karşılaşma sırasında zihinsel ve/veya fiziksel performansını artırmak amacı ile yasaklanmış bazı maddeleri ve yöntemleri kullanmasıdır. porcu iyi antrenman, düzenli bir beslenme programı ve psikolojik motivasyonla en uygun performans düzeyine ulaşmaya çalışır. Bu düzey sporcunun fiziksel yapısı ile fizyolojik kapasitesinin ulaşabildiği en üst
Düzeydir. Doping madde ve yöntemlerinin kullanımıyla kazanılan bu düzeyin üzerine çıkılması hedeflenmektedir Sportif performansı artırmak amacıyla kullanılan tüm maddelere doping adı verilir.

Amino asitler doping midir?
Sporcuların sportif performansı artırmak amacıyla kullandıkları protein, aminoasit tablet ve tozları yasaklı madde içermiyorlarsa doping olarak kabul edilmez.
Protein, aminoasit gibi maddelerin vücutta eksiklikleri görüldüğünde sporcunun performans düzeyinde düşüş meydana gelir. Bu maddeler dışarıdan yerine konarak sporcunun en uygun performans düzeyine ulaşması sağlanır. Ancak bu maddeler çok yüksek dozlarda kullanılsalar dahi sportif performansı antrenmanlarla kazanılan en uygun performans düzeyinin üzerine çıkaramaz.

Vitaminler doping midir?
Vitaminler sporcular tarafından en çok kullanılan maddelerdendir. Enerjinin ana kaynakları değildir. Karbonhidrat ve yağlardan enerji oluşumuna yardımcı olurlar. Eksikliklerinde sportif
performans azalabilir. Çeşitli besinlerden oluşmuş diyet, yeterli sıvı ve artan kalori gereksinimini karşılayacak besin alımı, vitamin ve mineral gereksinimini de karşılamaktadır. Besinlerle alınan vitaminlerde yetersizlik söz konusu ise, alınan ek vitamin tabletleri ile azalan sportif performans normal düzeye çıkarılabilir.
Hiçbir vitamin preparatı, sportif performansı antrenmanlarla kazanılan en uygun düzeyin üzerine çıkarmaz.
Vitamin eksikliğinin performansı bozuyor olması, vitamin yüklemenin performansı artıracağı anlamına gelmez Yüksek dozlarda vitamin vücutta vitamin olarak değil toksin (zehirli) madde olarak etki gösterir. Vitaminlerin çok güvenli oldukları düşünülür ancak her yıl A, B, C ve E vitamini zehirlenmesi nedeniyle binlerce vaka hastanelere başvurmaktadır.

İlaçların doping maddesi içerip içermediği nasıl bilinebilir?
Dünya Anti-Doping Ajansı her yılın ilk aylarında hangi maddelerin ve yöntemlerin yasaklı kapsamına girdiğini bildiren bir doping listesi yayınlamaktadır. Genellikle bir önceki yılın listesine eklemeler veya çıkarmalar yapılan bu listeler ilgili Federasyonlara gönderilir.
Sporcular kullanacakları ilaçların yasaklı listesine girip girmediğini bir hekime danışarak öğrenmek zorundadırlar.
Kaldı ki günümüzde sporcuların yanında bu bilgiler sürekli haiz insanlar görev yapmaktadır. Listede yer alan yasaklı maddeleri kullandığı saptanan sporcular dopingli sayılarak ceza alırlar.

Hangi Madde ve yöntemler doping kabul edilir ?
Yasaklı Maddeler, yasaklı yöntemler ve kullanımı kısıtlı maddelerin listeleri Uluslararası Olimpiyat Komitesinin her yılın ilk aylarında yayınladığı doping listeleri temel alınarak hazırlanmaktadır

Doping neden yasaklanmıştır? ?
Doping hem haksız rekabete zemin hazırlaması, "Fair play" anlayışına uymaması nedeniyle spor etiğine aykırıdır.
Ayrıca ve en önemlisi sporcu sağlığını kısa ve uzun süreli olarak bozar ve hatta olası ölüm risklerinin oluşmasına neden olur. Bu nedenlerle doping WADA, Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC), FIFA, UEFA, FIBA, IAAF gibi uluslararası spor organizasyonları tarafından yasaklanmaktadır.

Doping maddelerinin zararları nelerdir?
Doping maddelerinin hemen hepsi vücutta kısa ya da uzun süreli yan etkilere neden olurlar. Özellikle sporcular tarafından en çok kullanılan erkeklik hormonu benzeri maddelerin kalp krizi, iyi ve kötü huylu tümör oluşumu, karaciğer fonksiyon bozukluğu, kısırlık gibi rahatsızlıklara neden olduğu bilinmektedir.
Bu maddeleri kullanan sporculardan bazılarının, sportif yaşamları sırasında ya da sporu bıraktıktan sonra bu maddeler nedeniyle oluşan hastalıklar yüzünden öldüğü bilinmektedir.

WADA - World Anti-Doping Agency nedir?
(Dünya Anti-Doping Ajansı)
WADA 1999 yılında kurulmuş ve 2003 yılı Mart ayında Danimarka nın Kopenhag kentinde kabul edilen Dünya Anti-Doping Kodu (World Anti-Doping Code) uyarınca tüm dünyada dopingle mücadelede etkin duruma gelmiştir. WADA'nın her yıl yayınladığı yasaklı madde ve yöntemler listesi o yılın 1 Ocak gününden 31 Aralık gününe kadar geçerli olmaktadır. Bu listede bulunan yasaklı madde ve yöntemlerin tedavi amaçlarla bile olsa sporcular tarafından kullanılması yasaktır

WADA Bağımsız Gozlemciler Grubu hiçbir şekilde yorum yapmaz.
Doping Kontrolleri Ulusal ve Uluslararası Dopingle Mücadele Kuruluşları tarafından organize edilmekte ve yönetilmektedir.
Dünyadaki Dopingle Mücadele çalışmaları Dünya Anti-Doping Ajansı (World Anti-Doping Agency - WADA) tarafından konulan kurallarla organize edilmektedir.
Ulusal ve Uluslararası Dopingle Mücadele Kuruluşları doping kontrollerini kabul edilen uluslararası standartlara uygun yapmak zorundadır. Bu standartlar Dünya Anti-Doping Ajansı ve/veya Uluslararası Spor Federasyonları tarafından yayınlanmaktadır.
Sporcudan idrar ve/veya kan örneği alan görevliler (Bağımsız Doping Kontrol Görevlileri) bu standartlara uymak zorundadır. Sporcu ve doping kontrolü sırasında ona eşlik eden diğer görevlilerin de (antrenör, yönetici, doktor, vs) doping kontrol örnek alma standartlarını bilmeleri gerekir.
Standartlara aykırı bir işlemin yapılması durumunda sporcunun ve veya ona eşlik eden görevlinin doping kontrol işlemine itiraz etme yetkisi vardır.
Yapılabilecek itiraz halinde, yetkili Ulusal ve Uluslararası Dopingle Mücadele Kuruluşları tarafından değerlendirilip gerekli işlemler yapılır.

Doping kontrolleri ne zaman yapılır?
Doping Kontrolleri Ulusal ve Uluslararası Dopingle Mücadele Kuruluşları tarafından yarışmalı spor dallarındaki üst düzey sporculara yapılan bir uygulamadır. Bir sporcu doping kontrolüne yalnızca karşılaşma sırasında değil karşılaşma dışında da alınabilir.

Yarışma dışı doping kontrolleri nasıl yapılır?
Doping Kontrolüne alınacak sporcular için özellikle Olimpiyat Oyunları öncesi bir Sporcu Havuzu (Athlete's Pool) oluşturulmuştur.
Bu havuzda Olimpiyatlara kesin olarak katılacak sporcuların dışında katılması olası olan sporcular da bulunmaktadır.
Atletizm, halter, yüzme gibi doping kullanma riski fazla olan bazı spor dallarındaki sporcular özellikle mercek altındadır. Tüm bu sporcular Olimpiyatlar öncesi hangi tarihte nerede olacaklarına dair gerekli bilgileri (Whereabouts information) Ulusal Federasyon ve/veya uluslararası Spor Federasyonları kanalıyla Dünya Anti-Doping Ajansı'na bildirmek zorundadır. Doping kontrol örneği almak için görevlendirilen Bağımsız Doping Kontrol Görevlileri sporcuya daha önce haber vermeden sporcunun o tarih için belirttiği yere giderek örnek alma işlemini yerine getirirler. Doping kontrolüne alınan sporcudan en az 75 ml. idrar örneği alınması zorunludur. Alınan idrar örneğinin doping kontrol analizini etkileyecek kriterlere uymaması durumunda tekrar idrar örneği alınması zorunludur. Bu kriterler idrarın özgül ağırlığı ve idrar asiditesidir. İdrar özgül ağırlığının ya da asiditesinin az olması durumunda uygun kriterlerde idrar alınıncaya kadar örnek alınmasına devam edilir. Bazı durumlarda sporcudan ikinci, üçüncü hatta dördüncü kez idrar alınabilir. Uygun kriterlerde idrar vermeyen sporcunun doping kontrolüne itiraz etmesi ya da bir başka gün idrar örneği vermek istemesi söz konusu değildir. Sporcunun doping kontrolü sırasında Bağımsız Doping Kontrol Görevlileri gözetiminde kalması işlem bitinceye kadar yanından ayrılmaması zorunludur.
Doping kontrol formlarının doldurulması işlemi karşi cinsten biri tarafından yapılabilir ancak, idrar örneği verme işlemi aynı cinsten bir Bağımsız Doping Kontrol Görevlisinin huzurunda yapılması zorunludur.

Doping Kontrol Örnekleri nasıl analiz edilir? Sonuçlar nasıl değerlendirilir?
Doping kontrolü sırasında alınan idrar ve kan örnekleri iki ayrı doping kontrol şişesine konur (A ve B şişesi). Önce A şişesindeki örnek analiz edilir ve herhangi bir yasaklı madde saptanırsa B şişesinin analizi istenir. B şişesinde de yasaklı madde saptanırsa sonuç bir patolojik durumunu dikkate alarak sporcuyu dopingli olarak nitelendirmeyebilir. Kurul bulunan maddenin Dopingle Mucadele Kuralları ihlali (Anti-Doping Rule Violation) olduğunu kabul ederse sporcuya cezai işlem başlatılır. Bu aşamaya kadar sporcu dopingli olarak kabul edilemez ve edilmemelidir.

Birgün Gazetesinde yayınlanan diğer yazılar